Kynning þessi var flutt á mánaðarfundi Fágunar þann 1. september 2014. Hún er fyrsta af 3 um hvernig búa á til ger starter með segul-hræru og endurnýta ger.
Hvað eru segul-hrærari ("stir-plate") og segul-hræra ("stir-bar")?
Segul-hrærari eða “stir-plate” er tæki sem getur viðhaldið stöðugri hræringu á vökva án þess að til komi bein snerting við vökvann. Þetta virkar þannig að seglar eru á stöðugum snúningi undir glerglasi, hvar í er vökvinn sem skal hræra. Ofan í vökvann er svo sett segul-hræra eða “stir-bar” sem er venjulega plasthúðaður pinni með segli innan í.
Segul-hrærinn og segur-hræran vinna á því konsepti að seglar draga að sér öfugan pól. Seglar eru ýmist norður eða suður póll. Norður dregur að sér suður, og suður dregur að sér norður. Í segul-hræraranum er einn flatur segull (eða tveir seglar með sitthvorn pólinn upp á við) sem getur snúist í lágréttu plani. Í segul-hrærunni er einn segull með norður og suður enda.
Myndin hér að neðan sýnir þversnið segul-hrærara og segul-hræru sem er ofan í Erlenmeyer flösku þar ofan á (mynd er ekki í skala). Ef seglarnir í segul-hræraranum eru kjurrir og segul-hræran er sett fyrir ofan þá, þá læsist segul-hræran þannig að suður póll hennar er fyrir ofan segulinn með norður pólinn upp, og öfugt.
Ef seglinum í hræraranum er nú snúið í láréttu plani, þá mun segul-hræran snúast með, því norður/suður endi hennar er læst inn á öfugan pól á seglunum í segul-hræraranum. Sé snúningurinn nógu hraður myndast svo kallað "vortex" í vökvanum þegar vökvinn fer að snúast um lóðréttan ás sem er beint upp af miðri segul-hrærunni. Sé vortexi viðhaldið eru góð skilyrði í vökvanum til að rækta "starter", en það verður einmitt viðfangsefni næstu greinar í seríunni.
Hvernig á að útbúa “stir-plate”
Til að gera segul-hræru þarf því að útbúa tæki þar sem einn flatur segull með norður og suður pól, eða tveir minni seglar með pólana á sitthvorum fletinum, eru látnir snúast í láréttu plani þannig að ofan á það megi setja flösku sem í er settur vökvinn sem skal hræra í. Ofan í vökvann er svo sett segul-hræran. Fjarlægðin milli seglanna þarf að vera það lítil að segul-hræran dragist vel að seglum hrærarans.
Útbúnaðarlisti
• Kassi, það má nota alls konar kassa, helst úr plasti eða við
• Tölvuvifta, 12 volta og sem passar ofan í kassann
• Spennir, 9 til 12 volt
• Stilliviðnám, línulegt, ca 500 ohm
• Vírar
• Ýmsir boltar, rær og skinnur
• Lóðbolti (eða vinur sem á lóðbolta)
• Flatur tvípóla segull eða 2 minni seglar
• Lím
• Segul-hrærur og Erlenmeyer flösku
Byrja skal á því að líma segulinn/seglana ofan á viftuna, þannig að pólar seglanna eru í öfugum fasa. Passa sig að hafa bilið á milli þeirra nokkurn veginn jafnt og lengdin er á sægul-hrærunni. Ef þú ert með 2 litla segla er einfaldast að setja þá á segul-hræruna, því þá festast þeir í bestu stöðu við segulinn í hrærunni, setja svo lím á þá og festa á viftuna. Passa skal þó að líma seglana nokkurn veginn í miðjuna á viftunni, því annars kemur slag í hræruna.
Næst er að festa viftuna í kassann með boltum, róm og skinnum, þannig að seglarnir á viftunni eru mjög nálægt lokinu á kassanum, án þess þó að snerta það. Það er mikilvægt til að það verði góð tenging við segul-hræruna sem kemur þar ofan á.
Þá er að tengja rafmagnið. Setjið annað hvort innstungu á kassann sem passar á tengið á spenninum, eða beintengið spenninn við viftuna. Tengið mínusinn á spenninum við mínusinn á viftunni. Tengið plúsinn á spenninum við miðjuna á stilliviðnáminu, og útganginn á stilliviðnáminu við plúsinn á viftunni.
Þetta er einfaldasta útgáfa af segulhræru. Það er hægt að gera mun betri útgáfu með smá regulator á strauminn. Sjá t.d. þessa síðu http://www.stirstarters.com/instructions.html" onclick="window.open(this.href);return false; hvernig má búa til betri hraðastýringu með því að gera rásarteikningu sem sýnd er hér að neðan.
Að þessu loknu ætti segul-hrærarinn að líta út n.v. svona: Myndin er fengin af fagun.is og sýnir nokkrar segul-hrærara sem meðlimir hafa smíðað.
http://fagun.is/viewtopic.php?f=24&t=26 ... ate#p21905" onclick="window.open(this.href);return false;
Flest alla rafeindahluti og segla sem þarf er hægt að fá í Íhlutum í Skipholti. Kostnaður er breytilegur, en oft er hægt að nota eldri hluti sem leynast í geymslunni.
Segul-hrærur er hægt að fá í Cetus ehf. Þær kosta 4000 kr. fyrir 10 stykki í pakka.
2 lítra erlenmeyer flösku er hægt að fá hjá brew.is. Einnig er Cetus ehf. með nokkrar slíkar í 1l og 2l lítra stærðum, jafvel stærri. Þær eru eitthvað dýrari en þær hjá brew.is, en eru úr þynnra gleri ef það skiptir máli.